ُِکوروش
دوم، معروف به کوروش بزرگ، (۵۷۶ - ۵۲۹) شاه پارسی, بهخاطر جنگجویی و
بخشندگیاش شناخته شدهاست. کوروش نخستین شاه ایران و بنیانگذار دورهی
شاهنشاهی ایرانیان می باشد.
واژه کوروش یعنی "خورشیدوار". کور یعنی "خورشید" و وش یعنی "مانند".
پاسارگاد: «اى رهگذر هر که هستى و از هر کجا که بیایى مى دانم سرانجام
روزى بر این مکان گذر خواهى کرد. این منم، کوروش، شاه بزرگ، شاه چهارگوشه
جهان، شاه سرزمین ها، برخاک اندکى که مرا در برگرفته رشک مبر، مرا بگذار و
بگذر.» تبار کوروش از جانب پدرش به پارسها می رسد که برای چند نسل بر
انشان, در جنوب غربی ایران, حکومت کرده بودند. کوروش درباره خاندانش بر سنگ
استوانه شکلی محل حکومت آنها را نقش کرده است. بنیادگذار دودمان
هخامنشی, شاه هخامنش انشان بوده که در حدود ۷۰۰میزیسته است. پس از مرگ او,
تسپس انشان به حکومت رسید. تسپس نیز پس از مرگش توسط دو نفر از پسرانش
کوروش اول انشان و آریارمنس فارس در پادشاهی دنبال شد. سپس، پسران هر کدام,
به ترتیب کمبوجیه اول انشان و آرسامس فارس, بعد از آنها حکومت کردند.
کمبوجیه اول با شاهدخت ماندانا دختر آژدهاک پادشاه قبیله ماد و دختر شاه
آرینیس لیدیه, ازدواج کرد و کوروش نتیجه این ازدواج بود.